Veolia na konferencji Eco-Miasto 2020

Eco-Miasto 2020. Energia Zmian

Miasta w sposób znaczący wpływają na środowisko naturalne i to w nich najbardziej boleśnie odczuwamy wpływ zmian klimatycznych. Ale miasta mogą wspierać ekologię poprzez niskoemisyjne rozwiązania smart. I jak to bywa w tak złożonych organizmach, działanie w partnerstwie biznes/samorząd/NGO i mieszkańcy jest o wiele bardziej efektywne i mniej ryzykowne, niż w pojedynkę.

O tym właśnie mówili przedstawiciele Grupy Veolia i Fundacji Veolia Polska na międzynarodowej konferencji Eco-Miasto.

Duża i mała polityka

Więcej niż połowa z nas to mieszkańcy miast i więcej niż połowę naszego życia spędzimy w mieście. Dlatego dyskusja o tym jak powinny wyglądać nasze miasta jest ważna dla wszystkich –  jakiej jakości życia powinniśmy w nich oczekiwać i za co jesteśmy wspólnie odpowiedzialni.

Co ma do tego wielka i mała polityka? Całkiem sporo. Warto przypomnieć sobie o pierwszym międzynarodowym akcie prawnym, który zobowiązuje 190 państw świata do zatrzymania podgrzewania atmosfery – to Porozumienie Paryskie z grudnia 2015 roku. Umowa zakłada utrzymanie maksymalnego wzrostu temperatury w atmosferze do 2 st. C., licząc od początku ery przemysłowej. Zgodnie z najnowszymi informacjami naukowymi oznacza to, że wchodząc w 2. połowę XXI wieku względnie szybko powinniśmy osiągnąć równowagę między emisjami i pochłanianiem gazów cieplarnianych.

W rosnących społecznościach miast emisje gazów ze spalin samochodowych wahają się między 20, a 30 proc., a niska emisja budynków generuje ponad 50 proc. gazów cieplarnianych. To i naukowa niepodważalność następstw katastrofy klimatycznej zmusza nas wszystkich do działania. Porozumienie Paryskie z budżetem 100 mld dol. rocznie i rewizją osiągnięć co 5 lat, to jedno, a działalna lokalne – to kolejna rzecz. Dowody tego można było znaleźć na 5. dniowej konferencji „Eco-Miasto. Energia Zmian”, zorganizowanej przez UNEP Grid Warszawa wraz z biznesowymi partnerami, w tym Fundacją Veolia Polska i Ambasadą Francji.

Konkurs i przegląd nowości

Wraz ze wzrostem znaczenia społecznego, politycznego, kulturowego rośnie ekologiczne znaczenie miast – o czym na otwarciu konferencji mówił Ambasador Francji w Polsce, Frederic Billet. Wskazywał tak samo na metropolie, jak i mniejsze miasta oraz gminy jako najważniejszych aktorów rozwoju gospodarczego, połączonego z transformacją energetyczną i sprostaniu wyznaniom klimatu. Ambasador podsumował osiągnięcia samorządów w konkursie Eco-Miasto, trwającym od 2013 roku, tworzonym wspólnie z francuskim biznesem w Polsce, m. in. z Fundacją Veolia Polska. Konkurs obejmuje wszystkie obszary gospodarki miejskiej – transport, zieleń miejską gospodarkę odpadami, energetykę i czyste powietrze oraz gospodarkę wodną. „Tu spotykają się innowacyjne samorządy i prekursorzy zmian” - mówił. Frederic Faroche, prezes i dyrektor generalny Veolia Polska, po ceremonii wręczenia nagród w konkursie podkreślił wspólnotowość celów biznesu oraz samorządów w rozwoju miast i gmin. Wskazywał na świetną atmosferę towarzyszącą konkursowi, gdy stricte biznesowe warunki lokalnej współpracy zyskują wymiar networkingowy. Za tym idzie swobodna wymiana informacji i rozwiązań, które stają się kolejnymi rozdziałami w księdze dobrych praktyk eco-miasta. 

Ekosystem miast

W tegorocznej edycji konkursu nagrody specjalne otrzymały takie miasta jak Zamość i Warszawa (doskonale znane na mapie lokalizacji marki Veolia w kraju). Jury Eco-Miasta nagrodziło w ten sposób starania obu samorządów w kwestii dbałości o czyste powietrze. Czy warto zestawiać ze sobą te dwa przykłady? Na pewno tak, jako kompleksowe, długofalowe i autorskie działania. Miasto Zamość jako pierwsze w południowej Polsce zaczęło pozbywać się systemowo tzw. kopciuchów. Warszawa również systemowo odciąża emisyjnie transport, we współpracy z biznesem poprawia dostęp do miejskiego ciepła. Prezydent stolicy Rafał Trzaskowski przy okazji konkursu Eco-Miasto podkreślał złożoność zarządzania miastem – „Chodzi o wzywania katastrofy klimatycznej, walkę o czyste powietrze oraz kontekst pandemii” – mówił. „Samorząd w stolicy zachęca do likwidacji kopciuchów, buduje małe zbiorniki retencyjne wody. Na poziomie strategicznym konsultujemy metropolitalne rozwiązana w ramach Komitetu Regionów UE czy organizacji 40 Euro Cities, zrzeszającej największe miasta europejskie” – wyjaśniał prezydent Warszawy.

Stąd do przyszłości

Edwin Bendyk, prezes zarządu Fundacji im. Batorego, mówiąc na konferencji „Energia Zmian” o splątanym charakterze dzisiejszych problemów w zarządzaniu miastami, podsunął model nowego myślenia o przyszłości. „Chodzi o zasadę wyobraźni – mówił – już wiemy, że miasta nie upodobniły się jedne do drugich, chociaż mogą być dla siebie inspiracjami. Musimy niejako wymyślić nasze miasta na nowo” – wyjaśniał.

W tym kontekście zeroemisyjne miasta są wspólną ideą, którą autorsko mogą wprowadzać samorządowcy z biznesem, w dążeniu do neutralności klimatycznej.

Jak wskazywali eksperci „Energii Zmian” kluczem do osiągnięcia neutralności miast jest racjonalizacja zużycia energii. Chodzi tak samo o ciepłownictwo, gospodarkę odpadami, wodną, jak i transport.

Po drodze

Współpracę ekologiczną i polepszanie infrastruktury realizuje wiele polskich miast – dużych i małych – w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego, lub przez dotacje UE lub krajowe. Biznes inwestuje w sieć ciepłowniczą. Polega to na identyfikowaniu wspólnot i budynków z przestarzałymi rozwiązaniami ogrzewania i podłączanie ich do sieci miejskiego ciepła. Urzędnicy upraszczają procedurę i uruchamiają dofinansowanie do wymiany starych pieców. „Jeżeli warunki nie pozwalają, instalujemy na miejscu odnawialne źródła energii cieplnej i elektrycznej – mówił Paweł Orlof, prezes zarządu, dyrektor generalny Veolia Energia Warszawa na tej samej konferencji. 

Jakie są efekty tak skrojonej wspólnej polityki antysmogowej? Do tej pory firma w partnerstwie podłączyła ponad 360 budynków do sieci cieplnej, w których działały stare kotły węglowe, (120 MW mocy cieplnej). „To tak, jakbyśmy podłączyli 50-tys. miasto do sieci ciepłowniczej – wyjaśniał dyr. Orlof. Redukcja emisji CO2 wyniosła 62 t. i  spadek o 30-40 proc. NOx rocznie”.

Energia mieszkańców

Fakt rosnącego znaczenia wspólnot sąsiedzkich, miejskich jest tak samo procesem oddolnym, jak i uzupełnianym przez działania samorządów. Pierwszy w Polsce Panel Obywatelski we Wrocławiu zainspirował samorząd Warszawy do przygotowania panelu na temat zmian klimatu. Partycypację mieszkańców w kształtowaniu wspólnej przestrzeni miejskiej pobudza prężny 3. sektor. Tu warto zwrócić uwagę na program Szkoły Liderów Miast, prowadzony we współpracy z Fundacją Veolia Polska. Projekt realizowany w miastach całej Polski co roku wzbogaca warsztat lokalnych liderek i liderów o nowe kompetencje. Są to samorządowcy, radni, urzędnicy miejscy, przedstawiciele NGO, aktywiści i dziennikarze. Kursy pozwalają wykorzystać potencjał i pomysły mieszkańców w ramach polityk miejskich.

Poznajemy się

Fundacja Veolia Polska współpracuje z 80. miastami w kraju. Mając styczność z tak zróżnicowanymi i bogatymi w doświadczenia i wiedzę społecznościami, Fundacja zebrała już efekty pracy w uniwersalną rekomendację – „Aby jak najlepiej realizować projekty, trzeba dać mieszkańcom poczucie sprawstwa – mówiła na konferencji Agnieszka Kazimierska, menadżer projektów w Fundacji Veolia Polska. – Jednak zawsze zaczynamy od siebie, to znaczy od przeszkolenia pracowników i wprowadzenia ich w wolontariat kompetencji” – dodała. 

W Słupcy i w Zamościu Fundacja zrealizowała „Miejskie klimaty”, czyli foresight oparty na grze planszowej. Seniorzy i młodzi stworzyli dwie porównywalne makiety miasta – z przeszłości i przyszłości. Podobnie powstała warszawska dzielnica marzeń – we współpracy z UNEP Grid na bazie ekologicznej wersji gry Minecraft. Przy łódzkim hospicjum wolontariusze posadzili 360 roślin. Działa tam też „Zielone miasto” – edukacyjna platforma online, angażująca łodzian w obserwację  miejskiej przyrody. Fundacja dała impuls do stworzenia aplikacji na system Android – Ogród na pTAK!, która pomaga rozpoznać ptaki i podpowiada, jak mądrze je dokarmiać.

Niewątpliwym ogólnopolskim sukcesem działań społecznych okazały się także „Kawiarenki naprawcze”, realizowane wraz z Ashoka Polska. Idea przeniesiona z Holandii pozwala nie tylko na upcykling i naprawę zużytych rzeczy pod okiem lokalnej „złotej rączki”, ale na naprawianie czy umacnianie więzi sąsiedzkich.

Fundacja prowadzi również Sportową Akademię – ogólnopolski program rozwoju ruchowego przedszkolaków. W ramach ochrony bioróżnorodności tworzy pasieki, np. w centrum w Szczytna i wiele innych, edukacyjno – społecznych projektów i programów.

Niewidzialna ręka to bajka

Tak to się układa – samorządy, biznes, NGO, programy UE i rządowe – aktorów zmian miast w eco-organizmy jest wielu i każdy ma do odegrania ważną rolę. Podczas konferencji „Energia Zmian” wyraźnie wybrzmiała konieczność demokratyzacji tego procesu – na drodze do nowoczesności należy stworzyć samoorganizujące się i zaradne miejskie wspólnoty. Porzucić kategorie rządzenia na rzecz współrządzenia. To nie jest łatwy proces. W czasach pandemii należy też zaradzić rosnącym wyzwaniom hybrydowej przestrzeni miejskiej, bo przecież tak samo jak nasza praca oderwała się od miejsca/biura, społeczna przestrzeń też oderwała się od terytorium miasta. I najważniejsze w kontekście trwałych zmian – musimy odpowiedzieć sobie na pytanie – jakiego rodzaju wsparcia oczekują miasta, aby móc się transformować? „Doskonale wiemy co robić – powiedział Frederic Faroche prezes Veolia Polska. – To znaczy, nikt nie chce pozbywać się odpowiedzialności i zrzucać koszty na innych. Biznes potrzebuje stabilności. Chce działać według niezmiennych zasad, bo procesy inwestycyjne trwają długo – wyjaśniał. – Potrzebujemy partnerstwa rządu, programów UE, biznesu i samorządów”.

Po to, abyśmy wszyscy żyli w zdrowych, bezpiecznych i pięknych miastach.